PEKİN: Jing Huan, Çin’in Guangzhou Senfoni Orkestrası’nın pirinç ve yaylı bölümleri enstrümanlarını akort ederken orkestra şefinin batonunu gerilmiş bir halde kanatlarda döndürüyor.
Çin, piyano ve yaylı çalgı virtüözleri de dahil olmak suretiyle solistleri için küresel ün kazandıktan sonrasında bu alanda tanınmayı ummuş olduğu için 36 yaşındaki Jing, yabancı eğitimli yeni nesil şeflerin bir parçası.
Batılı orkestra şeflerine uzun süre güvendikten sonrasında, ülke çapında artan sayıda senfoni orkestrası şimdi batonu yeni nesil Çinli müzik direktörlerine emanet ediyor.
Jing, Cincinnati Üniversitesi’nde okudu ve cenup Çin’deki Guangzhou orkestrasına katılmadan ilkin orada senfoni orkestrasının şef asistanı olarak vazife yapmış oldu.
Geçen yıl orkestrası, Pekin Müzik Festivali’nin 20. yıldönümünü kutlamak için dokuz grubun birbiri ardına oynadığı bir “müzik maratonunun” parçası olarak prestijli bir Pekin sahnesinde sahne aldı.
AFP’ye verdiği demeçte, “Çin’de, Merkez Müzik Konservatuarı’nda tekniğe odaklanıyoruz” dedi. “Teknik olarak fazlaca güçlüyüz fakat genç bir orkestra şefi olarak Çin’de derhal gerçek bir orkestra yönetme şansınız yok, ABD’da ise erkenden fazlaca fazla tecrübe kazanmak kolay.” dedi.
Tanınmış müzik eleştirmeni Xu Yao’ya nazaran, Çin’de Batı müziğini bir prestij meselesi olarak gören mahalli yönetimler tarafınca desteklenen 80 kadar senfoni orkestrası var.
“Sadece şef sıkıntısı devam ediyor: bir çok orkestra Çinliler tarafınca yönetiliyor, sadece bir şef kimi zaman üç orkestradan görevli olabilir!” Xu, Batı’da olduğu benzer biçimde genç şeflerin tecrübe kazanmasını sağlayacak “minik müzik gruplarının” eksikliğine işaret etti.
‘Çin seçimi Beethoven’
Şanghay ve Guangzhou senfoni orkestralarının sanat yönetmeni ve Pekin Müzik Festivali’nin kurucusu 54 yaşındaki Long Yu, Çin’in uzun bir yol kat ettiğini söylemiş oldu.
Maestro, AFP’ye verdiği demeçte, 1966-1976 yılları aralığında Batı müziğinin yasaklandığı bir siyasal kargaşa periyodu olan “Kültür Devrimi’nin ortasında Şanghay’da büyüdüm” dedi.
Uzun süreden beri meşhur bir besteci olan büyükbabasından piyanoyu gizlice öğrendi ve 1980’lerde Komünist hükümetin dünyanın geri kalanına açılmaya başlamasıyla yurtdışında eğitim gören ilk Çinli müzisyenlerden biri oldu.
1990’ların başlangıcında şefliğin zor olduğu Çin’e dönmeden ilkin Berlin’de eğitim görmüş oldu.
“Bu fazlaca hususi bir iş. Müziğin yorumlanması mevzusunda müzisyenlerin kendilerine bir bildiri iletmeniz gerekiyor, bu yüzden bu oldukça zor” dedi.
Klasik müzik çalmanın “Çin seçimi” bulunduğunu duyduğunda uzun tüyler.
“Çin seçimi Beethoven diye bir şey yoktur!” dedi.
Gene ABD Birleşik Devletleri’nde eğitim almış kemancı Jian Wang, Çin’de orkestra şefliğinin hususi zorluklarını ve ödüllerini taşıdığını söylemiş oldu.
“Çin’de oynamak (bu sebeple) bununla beraber fazlaca garip ve zorlayıcı, bu sebeple seyircilerin bir kısmı parçaları ilk kez duyuyor” dedi.
Ek olarak, Çin orkestralarındaki bir çok müzisyen solist olarak eğitilmiştir.
On yıl ilkin, Fransız şef Emmanuel Calef, güneybatıdaki uzak Guizhou eyaletinde hususi bir girişim olan Guiyang Senfoni Orkestrası ile podyuma çıktığında sorunla karşılaştı.
AFP’ye verdiği demeçte, 20’li yaşlarındaki müzisyenlerin “teknik olarak hazır olduklarını, sadece kültürel olarak hazır olmadıklarını ve kolektif bir çabaya katılmak için eğitilmediklerini” söylemiş oldu.
Ek olarak neon tabelaların yanarak seyirciye ne süre alkışlanacağını gösterdiğini öğrendiğinde hissettiği “kültürel şoku” da hatırlıyor.
Orkestrayı finanse eden varlıklı işadamları, prestijli bir Steinway piyanosu yada kıymetli bir Amati kemanı kiralamaya hazırken, kalite puanları satın almak mevzusunda isteksizdiler, dedi Fransız şef gülümseyerek.
o süre alır
Calef, on yıl sonrasında, klasik müziğin Çin’de artık bir “ithal ürün” olarak görülmediğini, sadece repertuarın çoğu zaman Beethoven, Bach ve Brahms benzer biçimde “fazlaca büyük” bestecilerle sınırı olan bulunduğunu söylemiş oldu.
Daha çağıl besteciler için, “bazı (Çinli) müzisyenler, 19. yüzyılın sonlarında yada 20. yüzyılın başlarında notaları ortaya çıkardıklarında Batılı meslektaşlarının verdiği tepkilere benzer tepkilere sahipler” dedi.
Uzun süreden beri aynı fikirdeydi, sadece halk buna daha aşina hale geldikçe repertuarın yavaş yavaş büyüdüğünü söylemiş oldu. “Bugün hala yabancı olan bir kültür ve daha yapılacak fazlaca iş var.”
Onun için aslolan güçlük, fazlaca azca sayıda Çinli orkestra şefinin yurtdışında takdir kazanmış olmasıdır.
Kayda kıymet istisnalar içinde 1983-1984 sezonunda Berlin Filarmoni Orkestrası’nı yöneten ve ondan sonra ABD, Portekiz, Avustralya ve Finlandiya’da başarıya ulaşmış bir kariyere devam eden Çinli öncü Tang Muhai bulunmaktadır.
2009’da İtalya’da Milano’da bir senfoni orkestrasının ilk hanım müzik direktörü olan Çinli Zhang Xian benzer biçimde başka örnekler de var.
Long, “Çin, Japonya, Kore ve Singapur’dan şefler içinde inanılmaz kabiliyetler var, sadece Asyalı şeflerin hemen hemen Batı’da tamamen kabul gördüğünü düşünmüyorum. Vakit alıyor,” diye iç geçirdi Long.
